Muzyka celtycka to niezwykle barwny i różnorodny nurt, który czerpie z bogatych tradycji ludów zamieszkujących kiedyś Celtikę - obszar obejmujący Irlandię, Szkocję, Walię, Kornwalię, Bretanię oraz północną Hiszpanię. Jej specyficzny, melancholijny charakter, bogate instrumentarium oraz mocne zakorzenienie w folklorze sprawiają, że po dziś dzień przyciąga rzesze słuchaczy na całym świecie.
Korzenie muzyki celtyckiej
Choć muzyka celtycka kojarzy się przede wszystkim z Irlandią i Szkocją, to jej początki sięgają znacznie dalszej przeszłości. Już w epoce żelaza na obszarach zamieszkiwanych przez ludy celtyckie rozwijały się rozmaite tradycje muzyczne, o czym świadczą liczne znaleziska instrumentów, jak np. lur, prymitywne odmiany dud czy rogów. Do najstarszych utworów celtyckich należą też śpiewane w języku goidelskim ballady i eposy, np. cykl ulsterski opiewający wojowniczego bohatera Cú Chulainna. Po podboju Celtiki przez Rzymianie ich muzyka wchłonęła wpływy obce, lecz nadal kultywowała rodzime tradycje.
Kolejne stulecia przyniosły wędrówkę ludów celtyckich na zachód Europy oraz chrystianizację tych terenów. W średniowiecznej Irlandii oraz Szkocji trwał rozkwit muzyki i poezji celtyckiej, czemu sprzyjał mecenat drużyn i bardów na dworach możnowładców. Powstawały liczne pieśni i ballady, wraz z towarzyszącymi im melodiami przekazywanymi ustnie z pokolenia na pokolenie. Do najsłynniejszych instrumentów tego okresu należała lutnia i harfa, którymi grało wielu wirtuozów.
XVI i XVII wiek to czas gwałtownych przemian politycznych na Wyspach Brytyjskich. Wraz z podbojem Irlandii i tłumieniem powstań szkockich władze angielskie zakazywały praktykowania wielu elementów rodzimej kultury, w tym muzyki. Mimo to tradycje przetrwały w izolowanych społecznościach wiejskich i wśród wygnańców. Odrodzenie nastąpiło w XIX wieku, kiedy to zaczęto zebrać i spisywać dawne ballady, tańce oraz melodie. Tak zrodziły się fundamenty współczesnej muzyki celtyckiej.
Instrumenty smyczkowe
Najstarszymi instrumentami smyczkowymi w muzyce celtyckiej są skrzypce, znane w wielu odmianach, np. skrzypce hardanger z dodatkowymi strunami rezonansowymi. Często stosowanym, charakterystycznym instrumentem jest fidel - małe skrzypce o specyficznym, przenikliwym brzmieniu. Towarzyszą im inne instrumenty - wiolonczela, altówka, kontrabas.
Instrumenty dęte
Irlandzka odmiana dud (uilleann pipes) to chyba najbardziej rozpoznawalny instrument muzyki celtyckiej. Melodię gra się na piszczałce, podczas gdy dźwięk wydobywany jest z mieszka. Często używane są też whistle - proste, drewniane fletnie oraz bodhran - bęben obręczowy. Do tradycyjnych instrumentów należą dudy szkockie (great highland bagpipe).
Instrumenty strunowe
Nieodłącznym elementem muzyki celtyckiej jest harfa. Często stosowana jest cláirseach - mała harfa gałęzowa, oraz bardziej znana koncertowa harfa pedałowa. Do popularnych instrumentów strunowych należy też lutnia, cytra, mandolina i banjo.
Najważniejsi przedstawiciele
The Dubliners
Legendarne trio założone w 1962 roku w Dublinie, które jako jedno z pierwszych zespołów zaczęło czerpać z irlandzkiego folkloru, tworząc stylistykę celtyckiego folk-rocka. The Dubliners zyskali ogromną popularność, koncertując na całym świecie, a ich przeboje, jak "Seven Drunken Nights" czy "The Irish Rover" na stałe wpisały się do kanonu muzyki celtyckiej.
The Chieftains
Powstały w 1963 roku zespół instrumentalny grający muzykę tradycyjną. The Chieftains sięgnęli po różnorodne irlandzkie instrumenty ludowe, tworząc niepowtarzalne brzmienie. Ich płyty pokazują bogactwo muzyki, tańców i ballad celtyckich. The Chieftains nagrywali też z czołowymi gwiazdami rocka i popu.
Clannad
Grupa założona w 1970 roku przez rodzeństwo Brennan na północy Irlandii. Ich muzyka łączyła elementy tradycyjne z nowoczesnym brzmieniem, folk z elektroniką. Dzięki temu Clannad zyskali popularność na arenie międzynarodowej, a ich przeboje trafiały na szczyty list przebojów. Zespół tworzy do dziś, choć w zmienionym składzie.
Wpływ muzyki ludowej
Tańce i ballady
Muzyka celtycka czerpie garściami z tradycyjnych pieśni i ballad ludowych, opowiadających historie miłosne, bohaterskie lub fantastyczne. Częstym motywem są tańce - szybkie, rytmiczne melodie, którym towarzyszą utwory instrumentalne przeznaczone do odtwarzania np. podczas tańca irlandzkiego.
Pieśni pasterskie
Prosta, liryczna muzyka pasterska wywodzi się z czasów, gdy wypas bydła i owiec był podstawą gospodarki. Stąd charakterystyczne "wołania" na fletni Pana, naśladujące głosy zwierząt. Melodie te są z reguły zwolnione, tęskne i melancholijne.
Marsze
W repertuarze wielu zespołów celtyckich znajdziemy marsze - żwawa, rytmiczna muzyka grana na dudach, idealna do maszerowania. Często wykonywane są tradycyjne marsze szkockie i irlandzkie, znane ze zbiorów wojskowych regimentów.
Festiwale i wydarzenia
Patrick's Day
Święto patrona Irlandii (17 marca) obchodzone jest hucznie w wielu krajach. Tego dnia koncerty muzyki irlandzkiej odbywają się niemal wszędzie - zarówno tych tradycyjnych, jak i rockowych zespołów czerpiących z celtyckich korzeni.
Galway Arts Festival
Jeden z największych festiwali sztuki w Irlandii, odbywający się co roku w lipcu w Galway. Oprócz teatru, tańca i sztuk wizualnych, prezentowana jest szeroka gama muzyki - od tradycyjnej po współczesną.
Celtic Connections
Festiwal w Glasgow, podczas którego w styczniu każdego roku występują gwiazdy muzyki celtyckiej. Oprócz koncertów tradycyjnej muzyki szkockiej i irlandzkiej, prezentowana jest także folkowa, rockowa i jazzowa scena czerpiąca z tych korzeni.
Współczesna muzyka celtycka
Folk metal
Nurt heavy metalu łączący mocne, energiczne brzmienie gitary elektrycznej i perkusji z tradycyjnymi instrumentami ludowymi, jak skrzypce, fidel czy dudy. Przedstawicielem jest słynny zespół Cruachan z Irlandii.
Celtic punk
Kierunek czerpiący garściami z irlandzkiego folkloru, który jednak został "zepchnięty" w kierunku szybkiego, punkrockowego brzmienia. Przykładem są legendy gatunku - Flogging Molly czy Dropkick Murphys.
Mieszanki z elektroniką
Nowoczesnym nurtem są połączenia tradycyjnej muzyki celtyckiej z elektroniką, hip-hopem, tripem hopowym. Uprawiają go m.in. artyści tacy jak DJ Spooky czy Beltaine’s Fire.
Podsumowanie
Muzyka celtycka to niezwykle barwne zjawisko, które czerpiąc z folkloru i historii społeczności zamieszkujących niegdyś Celtikę, wciąż ewoluuje i znajduje nowych zwolenników. Od melancholijnych ballad śpiewanych przy akompaniamencie harfy, poprzez rytmiczne, marszowe melodie grana na dudach, po współczesne projekty łączące tradycję z nowoczesnością - w tej muzyce każdy znajdzie coś dla siebie. Dzięki licznym festiwalom i koncertom nurt ten wciąż pozostaje żywy i atrakcyjny dla słuchaczy na całym świecie.
Tagi
Udostępnij
