Syntezatory analogowe towarzyszą muzyce elektronicznej od jej zarania. Ich charakterystyczne, ciepłe brzmienie kształtowało oblicze wielu gatunków - od rocka po disco, ambient i eksperymentalne dźwiękowe eksploracje. Jak działają te niezwykłe instrumenty i jaka jest ich historia? Przyjrzyjmy się bliżej.
Początki syntezatorów analogowych
Pierwsze syntezatory analogowe zaczęły powstawać w latach 60. XX wieku. Były to skomplikowane, kosztowne i olbrzymie konstrukcje, zajmujące nieraz całe pomieszczenia. Wśród pionierów technologii wymienić należy firmy Buchla, Moog oraz ARP. To właśnie one stworzyły pierwsze komercyjnie dostępne syntezatory, które na zawsze odmieniły brzmienie muzyki.
Modularne systemy Buchli i Mooga
Don Buchla jako pierwszy stworzył modularny system syntezatora analogowego. Składał się on z pojedynczych modułów realizujących określone funkcje (np. generatory, filtry), które artysta mógł dowolnie łączyć ze sobą. Dawało to ogromną swobodę w kreowaniu dźwięku. W ślady Buchli poszedł wkrótce Robert Moog, konstruując swój słynny Minimoog - pierwszy komercyjnie dostępny, przenośny syntezator analogowy.
Kompaktowe modele firmy ARP
O ile Moog i Buchla tworzyli raczej niszowe, drogie konstrukcje modularne, to firma ARP jako pierwsza wprowadziła na rynek tańsze, zwarte syntezatory analogowe. Modele takie jak ARP Odyssey czy ARP 2600 zdobyły popularność i na stałe wpisały się do kanonu historii instrumentów elektronicznych.
Budowa i zasada działania syntezatorów analogowych
W uproszczeniu, syntezator analogowy składa się z kilku podstawowych elementów odpowiedzialnych za wytwarzanie i przetwarzanie dźwięku. Należą do nich generatory fal, filtry, modulatory, wzmacniacze oraz efekty.
Generatory sygnału
Sercem syntezatora jest generator sygnału. To on produkuje falę o określonym kształcie i częstotliwości, decydując o wysokości dźwięku. Klasyczne generatory to VCO (Voltage Controlled Oscillator) oraz - rzadziej spotykany - generator szumów. Nowoczesne syntezatory oferują szeroki wybór typów fal: sinusoidalnej, trójkątnej, piłowej i wiele innych.
Filtry i modulatory
Sygnał z generatora jest następnie kierowany do filtrów i moderatorów. Pozwalają one kształtować barwę dźwięku poprzez usuwanie lub wzmacnianie wybranych częstotliwości składowych. Filtry pełnią kluczową rolę w uzyskaniu charakterystycznego, analogowego brzmienia.
Wzmacniacze i efekty
Końcowym etapem obróbki sygnału jest zastosowanie wzmacniaczy i efektów. Wzmacniacze służą do regulacji głośności i poziomu sygnału. Efekty takie jak delay, chorus czy reverb dodatkowo wypełniają i wzbogacają brzmienie.
Najpopularniejsze modele syntezatorów analogowych
Choć na przestrzeni lat powstało mnóstwo różnych syntezatorów analogowych, to kilka modeli na trwałe zapisało się w historii tego instrumentu.
Moog
Marka Moog jest niemal synonimem syntezatorów analogowych. Oprócz wspomnianego Minimooga, kultowy status zdobył duży, modularny system Mooga - Moog 3C. Doceniany jest za ciepłą barwę i możliwości kreowania przestrzennego brzmienia.
ARP
Syntezatory ARP cechuje charakterystyczne, nieco bardziej agresywne brzmienie. Do klasyków należą ARP Odyssey oraz ARP 2600, chętnie wykorzystywane m.in. w rocku i disco.
Sequential Circuits
Firma Sequential Circuits wprowadziła na rynek kilka przełomowych syntezatorów, jak choćby Sequential Circuits Prophet-5 (pierwszy w pełni programowalny polyfoniczny syntezator) czy legendarnego TB-303, który stał się podstawą brzmienia acid house.
Syntezatory analogowe w muzyce
Ciepłe, nasycone brzmienie syntezatorów analogowych od zawsze przyciągało artystów zafascynowanych eksploracją nowych możliwości dźwiękowych. Wykorzystywali je pionierzy niemal wszystkich gatunków muzyki elektronicznej.
Rock i pop
Syntezatory szybko trafiły do rocka i popu - sięgali po nie m.in. Pink Floyd, Queen, Beatlesi, a później Kraftwerk czy Depeche Mode. Stały się integralnym elementem brzmienia lat 70. i 80.
Disco i elektronika taneczna
Ciepłe linie basu z syntezatora to podstawa charakterystycznego brzmienia disco. Syntezatory analogowe wykorzystywali też pionierzy techno, house i innych odmian elektroniki tanecznej.
Eksperymentalna i ambient
Nieograniczone możliwości syntezatorów analogowych przyciągały awangardowych artystów eksperymentujących z dźwiękiem, jak np. Karlheinz Stockhausen. Były też podstawą ambientu - wykorzystywali je m.in. pionierzy Brian Eno czy Tangerine Dream.
Renesans syntezatorów analogowych
Choć w latach 80. i 90. syntezatory analogowe zostały wyparte przez tańszą konkurencję cyfrową, to od kilkunastu lat przeżywają renesans. Ich ciepłe brzmienie jest nadal poszukiwane i inspiracja dla nowych artystów.
Nowe firmy i modele
Obok znanych marek, jak Moog czy Sequential Circuits, powstają nowe firmy produkujące syntezatory analogowe, np. niemieckie UDO. Wprowadzają one na rynek zarówno hołdy dla klasyków, jak i zupełnie nowe konstrukcje.
Zastosowania studyjne i koncertowe
Renesans syntezatorów przejawia się zarówno w popularności sprzętu studyjnego, jak i koncertowego. Coraz więcej artystów sięga po analogowe brzmienie na żywo, często w połączeniu z nowoczesnymi, cyfrowymi technologiami.
Modularne systemy syntezatorów
Modularne systemy przeżywają prawdziwy renesans. Firmy takie jak Moog, Buchla czy Make Noise produkują gotowe moduły, które fani analogowego brzmienia łączą w unikalne konfiguracje.
Przyszłość syntezatorów analogowych
Choć minęło już ponad pół wieku od powstania pierwszych syntezatorów, ich historia nadal się pisze. Jaka jest przyszłość tych kultowych instrumentów?
Cyfrowe emulacje
Rosnąca moc obliczeniowa komputerów pozwala na coraz dokładniejsze cyfrowe emulacje klasycznych syntezatorów analogowych. Jednak prawdziwi pasjonaci wciąż wybierają ich analogowy, "ciepły" odpowiednik.
Rozwój technologii
Nowe technologie umożliwiają udoskonalanie syntezatorów analogowych - powstają hybrydowe konstrukcje łączące analogowe generatory z cyfrowymi układami przetwarzania dźwięku i wygodnymi interfejsami.
Analogowe brzmienie w erze cyfrowej
Choć świat muzyki cyfrowej wciąż się rozwija, to analogowe brzmienie syntezatorów wciąż ma swoich zagorzałych zwolenników. Prawdopodobnie jeszcze przez wiele lat będzie inspirować nowe pokolenia artystów.
Podsumowanie
Syntezatory analogowe towarzyszą nam już od dekad, kształtując brzmienie współczesnej muzyki. Od futurystycznych konstrukcji modularnych po kultowe modele lat 70. i 80., te analogowe pionierzy elektroniki muzycznej wciąż mają się świetnie. Dzięki pasji twórców i miłośników vintage'owych brzmień, syntezatory analogowe przeżywają obecnie prawdziwy renesans. Nawet w erze powszechnej cyfryzacji, ich charakterystyczne, organiczne brzmienie wciąż ma swój unikalny urok i wielu zwolenników. Jaka będzie ich przyszłość? Czas pokaże, ale historia syntezatorów analogowych na pewno jeszcze długo się nie zakończy.
