Skala pentatoniczna od dawna jest nieodłącznym elementem wirtuozerii gitarowej. Jej charakterystyczne brzmienie oraz nieskomplikowana budowa sprawiają, że z powodzeniem wykorzystuje się ją w rozmaitych stylach muzycznych - od bluesa po metal. W niniejszym artykule przyjrzymy się bliżej zastosowaniu skali pentatonicznej w solówkach gitarowych. Omówimy rodzaje skal pentatonicznych, ich budowę i sposoby wykorzystania w improwizacjach. Przeanalizujemy też praktyczne przykłady zastosowania tej skali w różnych stylach muzycznych. Na koniec przedstawimy ćwiczenia, które pozwolą Wam lepiej opanować grę skalą pentatoniczną i z powodzeniem wykorzystywać ją w Waszych własnych solówkach.
Zastosowanie skali pentatonicznej w solówkach
Skala pentatoniczna ze względu na swój specyficzny charakter brzmieniowy doskonale nadaje się do wykonywania solówek gitarowych w wielu gatunkach muzycznych. Jej nieskomplikowana, pięciostopniowa struktura ułatwia improwizację i pozwala uzyskać charakterystyczne, "eastern" brzmienie. Pentatonika świetnie sprawdza się zwłaszcza w bluesie, rocku, metalu czy muzyce ludowej. Daje szerokie możliwości kreatywnego frazowania i aranżacji solówek. Jest chętnie wykorzystywana przez wielu gitarzystów do budowania rozpoznawalnego stylu i brzmienia.
Budowanie nastroju i klimatu utworu
Skala pentatoniczna pozwala wprowadzić specyficzny nastrój i klimat utworu. Jej "wschodnie" brzmienie doskonale pasuje np. do stylizacji orientalnych czy etnicznych. Może też wnieść nutę tajemniczości i melancholii w ballady bluesowe i rockowe.
Tworzenie chwytliwych melodii
Prosta budowa pentatoniki ułatwia tworzenie chwytliwych, łatwych do zapamiętania melodii solówek. Dzięki ograniczonej ilości dźwięków, skupiamy się na najważniejszych nutach, budując motywy melodyczne.
Swobodna improwizacja
Niewielka ilość stopni w skali pentatonicznej umożliwia dużą swobodę w improwizacji. Łatwiej zagrać coś brzmiącego dobrze i nie trafić w "niewłaściwy" dźwięk. Daje to pole do kreatywnej zabawy dźwiękami.
Rodzaje skal pentatonicznych w muzyce
W muzyce wyróżniamy dwa podstawowe rodzaje skal pentatonicznych - mniejszą i większą. Różnią się one interwałami i brzmieniem. Oprócz nich istnieją także inne odmiany tych skal.
Skala pentatoniczna mniejsza
Tworzona jest przez kolejne stopnie: 1, 3, 4, 5, 7. Ma charakterystyczne minorowe, "smutne" brzmienie. Jest powszechnie wykorzystywana w bluesie i rocku.
Skala pentatoniczna większa
Zbudowana z kolejnych stopni: 1, 2, 3, 5, 6. Jej brzmienie kojarzone jest z muzyką ludową i etniczną. Często stosowana w stylizacjach orientalnych.
Inne skale pentatoniczne
Istnieją także mniej popularne odmiany, jak np. skale pentatoniczne dominujące czy zwrotne. Stosuje się je rzadziej, często w połączeniu z innymi skalami.
Budowa skali pentatonicznej
Skala pentatoniczna składa się z zaledwie pięciu dźwięków (stąd nazwa). Jej budowę można poznać analizując interwały, palcowanie i ćwicząc konkretne wzory.
Interwały w skali pentatonicznej
Skale pentatoniczne buduje się wyłącznie z dwóch rodzajów interwałów - sekund dużych i tercji małych. Daje to charakterystyczne, "skoczne" brzmienie tej skali.
Palcowanie skali pentatonicznej
Najczęściej stosowany wzór palcowania to 1, 2, 3, 1, 2 na jednej strunie. Ułatwia on biegłe poruszanie się po gryfie i transpozycję skali.
Ćwiczenia na skalę pentatoniczną
Aby dobrze opanować pentatonikę, warto poćwiczyć konkretne wzory i sekwencje interwałów. Pomogą w tym np. ćwiczenia z zmianą strun i pozycji.
Wykorzystanie skali pentatonicznej w solówkach
W solówkach gitarowych skalę pentatoniczną można wykorzystać na wiele sposobów. Odpowiednie frazowanie, dynamika i zgranie z zespołem pozwolą stworzyć interesującą improwizację.
Melodie opierające się na skali pentatonicznej
Podstawą jest tworzenie melodii i motywów opartych o dźwięki z pentatoniki. Ważna jest inwencja i pomysłowość w łączeniu dźwięków i fraz.
Frazowanie i artykulacja
Frazy melodyczne można urozmaicać stosując różne techniki artykulacyjne - legato, staccato, slidy, bendingi. Da to większą ekspresję.
Dynamika i aranżacja solówki
Budując solo warto zwrócić uwagę na zmiany dynamiki, akcentowanie nut, pauzy i zgranie z sekcją rytmiczną. Można też zdublować melodię.
Przykłady zastosowania skali pentatonicznej
Możemy wysłuchać wielu przykładów dobrego wykorzystania skali pentatonicznej w solówkach gitarowych różnych stylów.
Solówki gitarowe w bluesie
Klasyczne bluesowe solówki opierają się w dużej mierze na skali pentatonicznej. Grają nią m.in. B.B. King, Eric Clapton czy Joe Bonamassa.
Solówki rockowe i metalowe
W rockowych i metalowych solówkach pentatonika dodaje "orientalnego" charakteru. Wykorzystywali ją m.in. Ritchie Blackmore czy Zakk Wylde.
Solówki w muzyce ludowej
W folklorze często wykorzystuje się np. pentatoniczną skalę durową. Jest popularna w muzyce celtyckiej czy cygańskiej.
Ćwiczenie praktyczne solówki pentatonicznej
Aby dobrze opanować improwizację w skali pentatonicznej, należy dużo praktykować. Pomocne są własne kompozycje, granie z zespołem oraz analiza nagrań.
Tworzenie własnych melodii
Warto eksperymentować, tworząc i zapisując własne motif melodiczne oparte na skali pentatonicznej. Poszerza to warsztat improwizatorski.
Granie do podkładu lub z zespołem
Możliwość grania solówek na żywo "do rytmu" pomoże wyczuć zależności melodyki i harmonii w utworze.
Analiza i ocena wykonania
Nagrywanie i ocena swoich improwizacji pozwoli na wychwycenie błędów i nad czym należy jeszcze popracować w grze skalą pentatoniczną.
Podsumowanie
Skala pentatoniczna ze względu na swą charakterystyczną barwę brzmieniową oraz nieskomplikowaną budowę od dawna zajmuje istotne miejsce w technice gitarowej. Jest chętnie wykorzystywana w improwizacjach i solówkach wielu gatunkach muzycznych - od bluesa po muzykę ludową. Aby w pełni opanować grę tą skalą i tworzyć interesujące solówki warto poznać jej rodzaje, budowę i sposoby zastosowania. Niezbędna jest także praktyka - komponowanie własnych melodii, granie z akompaniamentem i analiza nagrań mistrzów improwizacji. Umiejętność swobodnego poruszania się po pentatonice to jedna z najważniejszych technik w arsenale współczesnego gitarzysty.
