Flugelhorn to instrument, który często pozostaje w cieniu swojego słynnego kuzyna - trąbki. Jednak ten mniej znany przedstawiciel rodziny instrumentów dętych blaszanych ma bardzo ciekawą i bogatą historię sięgającą XVIII wieku. Flugelhorn wyróżnia charakterystyczna barwa dźwięku, która sprawia, że doskonale nadaje się zarówno do grania jazzu, jak i muzyki klasycznej. Instrument ten doczekał się wielu udanych konstrukcji i jest chętnie wykorzystywany przez wirtuozów w rozmaitych stylach muzycznych.
Historia i pochodzenie flugelhornu
Powstanie flugelhornu
Pierwsze wzmianki o flugelhornie pochodzą z XVIII wieku. Uważa się, że jego bezpośrednim protoplastą była cornetto - renesansowy instrument dęty blaszany. W 1760 roku Michael Woggel zaprojektował wczesną wersję flugelhornu nazywaną "kantyleną". Był to instrument w kształcie litery U z szerokim, lejkowatym wydrążeniem. W XIX wieku powstało kilka odmian flugelhornu - między innymi buglehorn wyposażony w zawory i wentyle. Dopiero na przełomie XIX i XX wieku instrument przybrał dzisiejszą, charakterystyczną formę.
Różnice pomiędzy pokrewnymi instrumentami
Flugelhorn należy do rodziny trąbek i kornetów. Różni się od nich budową i barwą dźwięku. Ma szerszą, większą menzurę i mniejszy kanał ustnikowy. Dzięki temu brzmi łagodniej i bardziej kantylenowo. Flugelhorn ma także bogatszą skalę dźwięków - sięga aż 4 oktaw. Pod względem zakresu dźwięków jest zbliżony do puzonu.
Rozwój i ewolucja flugelhornu
W XIX wieku flugelhorn był popularnym instrumentem w orkiestrach dętych i wojskowych. Wykorzystywali go kompozytorzy tacy jak G. Verdi czy R. Wagner. We współczesnej muzyce poważnej flugelhorn pojawia się rzadko. To instrument głównie jazzowy. Jego popularność w jazzie zaczęła rosnąć w latach 40. XX wieku za sprawą takich artystów jak C. Cheatham czy S. Getz. Obecnie flugelhorn jest podstawowym instrumentem wielu jazzmanów.
Budowa i cechy flugelhornu
Elementy konstrukcyjne flugelhornu
Korpus flugelhornu wykonany jest z mosiądzu. Składa się z rozszerzającej się ku dołowi rury zakończonej wielkim, szerokim lejkiem. W górnej części znajduje się ustnik z wkładką. Flugelhorn ma 3 lub 4 zawory dźwigniowe, które po naciśnięciu otwierają dopływ powietrza do instrumentu. Dźwięgiem steruje się za pomocą 3 wentyli. Części ruchome są połączone przez linki i drążki z mosiężnymi tłoczkami.
Barwa i możliwości brzmieniowe
Flugelhorn ma ciepłą, aksamitną barwę - łagodniejszą od trąbki, ale mocniejszą niż puzon. Jego skala sięga czterech oktaw. Dźwięki niskie są głębokie i miękkie. Średnica i wysokość mają metaliczny połysk. Instrument ten potrafi zarówno huczeć, jak i subtelnie śpiewać.
Zakres i skala instrumentu
Podstawowy zakres flugelhornu to F1 do C5, choć najczęściej wykorzystuje się dźwięki od C2 do C4. Profesjonaliści potrafią wydobyć z instrumentu dźwięki od kontra B do D5. Flugelhorn gra zapis nutowy o oktawę niżej niż trąbka. Jego skala jest więc zbliżona do skali puzonu.
Technika gry na flugelhornie
Sposób trzymania i dmuchania
Flugelhorn trzyma się podobnie jak trąbkę - w lewej dłoni umieszcza się korpus instrumentu, a w prawej ustnik. Palce lewej ręki obsługują wentyle i zawory. Grający dmucha w sposób ciągły z nieznacznymi przerwami na oddech. Należy kontrolować napięcie warg, by wydobywać różne barwy dźwięku.
Artykulacja i frazowanie
Poprzez ruch języka i warg można uzyskiwać legato, staccato czy portamento. Flugelhorn świetnie nadaje się do łączenia dźwięków w płynne frazy. Ważna jest precyzja "nabierania" powietrza i ataku początkowego dźwięku. Dzięki temu gra jest wyrazista i klarowna.
Ćwiczenia i etiudy dla początkujących
Aby opanować grę na flugelhornie, należy regularnie ćwiczyć podstawy - nabieranie oddechu, intonację, artykulację. Przydatne są proste etiudy i ćwiczenia oscylujące wokół jednego dźwięku. Stopniowo wprowadza się dźwięki z różnych rejestrów i połączenia interwałowe.
Wykorzystanie flugelhornu w muzyce
Gatunki i style muzyczne z flugelhornem
W XIX w. flugelhorn był popularny w muzyce klasycznej i orkiestrach dętych. Dziś kojarzy się głównie z jazzem, ale wykorzystują go też artyści soul, bluesa, a nawet rocka. Sprawdza się w balladach, standardach, utworach funkowych i fusion.
Znane utwory z partiami flugelhornu
Partie flugelhornu można usłyszeć m.in. w kompozycjach C. Corei i P. Methenyego. Na tym instrumencie grali F. Hubbard, M. Davis, C. Cheatham. Flugelhorn pojawia się też w utworach Toto, Chicago, Earth, Wind and Fire.
Wybitni flugelhorniści i ich repertuar
Mistrzami gry na flugelhornie są m.in. A. Mangelsdorff (jazz), T.P. Terri (klasyka) , F. Hubbard (jazz), D. Gest (rock). Każdy z nich wypracował swój niepowtarzalny styl. Flugelhorn może być instrumentem solowym lub uzupełniać sekcję dętą.
Flugelhorn we współczesnej muzyce rozrywkowej
Jazz i muzyka fusion
Ciepła barwa flugelhornu idealnie wpasowuje się w klimat jazzu. Jest podstawowym instrumentem wielu jazzmanów - grali na nim Davis, Hubbard, Cheatham. Pojawia się często w muzyce fusion zespołów takich jak Chicago czy Blood, Sweat & Tears.
Funk, soul i rhythm and blues
Flugelhorn doskonale uzupełnia brzmienie sekcji dętej w utworach funkowych, soulowych i R&B. Słychać go w nagraniach Earth, Wind & Fire, Jamiroquai, Cameo, Tower of Power.
Inne gatunki rozrywkowe
Sporadycznie flugelhorn pojawia się w rocku (Toto), reggae (UB40), a nawet elektronice (Bonobo). Jego charakterystyczny dźwięk wzbogaca i urozmaica brzmienie różnych stylów muzycznych.
Popularność i dostępność flugelhornów
Produkcja współczesnych flugelhornów
Flugelhorny produkują znane firmy instrumentów dętych - m.in. Yamaha, Bach, Conn, Getzen, Schilke. Mają konstrukcje zarówno tradycyjne, jak i nowoczesne, z ulepszeniami technicznymi.
Ceny i modele flugelhornów
Ceny flugelhornów są zbliżone do cen trąbek. Najtańsze modele kosztują ok. 1500 zł. Profesjonalne instrumenty renomowanych firm to wydatek rzędu 5000-15000 zł. Jest w czym wybierać.
Nauka gry i zakup instrumentu
Flugelhorn można kupić w sklepach muzycznych lub zamówić przez internet. Naukę gry ułatwią poradniki, filmy instruktażowe oraz lekcje z doświadczonym nauczycielem. Opłaca się zainwestować w dobry instrument i systematyczne ćwiczenie.
Podsumowanie
Flugelhorn to fascynujący instrument z długą historią, który posiada charakterystyczną, aksamitną barwę dźwięku. Sprawdza się zarówno w jazzie, jak i w muzyce klasycznej. Jego budowa czerpie z doświadczeń konstruktorów trąbki, ale flugelhorn wyróżnia przede wszystkim szersza menzura nadająca brzmieniu ciepła i kantyleny. Instrument ten doczekał się wielu znakomitych wykonań w rękach takich artystów jak Miles Davis, Art Farmer czy Friedrich Hubbard. Dziś flugelhorn jest chętnie wykorzystywany w jazzie, soulu, rocku i wielu innych gatunkach. Warto bliżej poznać ten mniej znany, ale jakże ciekawy instrument.
Tagi
Udostępnij
