Instrumenty dęte drewniane od wieków cieszą się niesłabnącą popularnością wśród muzyków i melomanów. Ich niepowtarzalne, ciepłe brzmienie pozwala wyrazić szeroką gamę emocji - od radosnych i żywiołowych po melancholijne i refleksyjne. W niniejszym artykule przyjrzymy się bliżej różnorodności instrumentów dętych drewnianych, ich budowie, technikom gry oraz zastosowaniom w muzyce.
Rodzaje instrumentów dętych drewnianych
Instrumenty z pojedynczym stroikiem
Do grupy instrumentów z pojedynczym stroikiem zaliczamy przede wszystkim flet poprzeczny. Jest to jeden z najstarszych i najpopularniejszych instrumentów na świecie. Występuje w wielu odmianach - od małego fletu sopranowego, przez popularny flet altowy, po duży flet basowy. Flet charakteryzuje się miękkim, łagodnym brzmieniem. Dźwięk wydobywany jest poprzez dmuchanie na krawędź otworu instrumentu. Zmiana wysokości dźwięku następuje przez zasłanianie otworów palcami.
Instrumenty z podwójnym stroikiem
Do tej grupy należy przede wszystkim obój. Jest to instrument orkiestrowy o charakterystycznym, nieco nosowym i melancholijnym brzmieniu. Podwójny stroik nadaje obójowi szczególną barwę. Do instrumentów z podwójnym stroikiem zaliczamy również fagot, będący odpowiednikiem obóju w niskim rejestrze. Odznacza się ciemnym, głębokim dźwiękiem.
Instrumenty z potrójnym stroikiem
Klarnet jest przykładem instrumentu z potrójnym stroikiem. Jego brzmienie jest wyraziste i przenikliwe, z bardzo szeroką skalą dynamiczną - od cichego pianissimo do mocnego fortissimo. Klarnet występuje w wielu odmianach, różniących się skalą i brzmieniem. Najpopularniejsze to klarnety: sopranowy, altowy i basowy. Do instrumentów z potrójnym stroikiem należy również saksofon, który stał się nieodłącznym elementem muzyki jazzowej i rozrywkowej.
Budowa instrumentów dętych drewnianych
Materiały używane do produkcji
Korpus instrumentów dętych drewnianych wykonywany jest przeważnie z drewna. Najczęściej stosowane gatunki to grenadilla, palisander czy bocote. Cennymi materiałami są też drewno różane oraz heban. Stroik instrumentów wytwarza się najczęściej z trzciny pospolitej. Wysokiej jakości stroiki produkuje się także z bambusa.
Elementy rezonansowe
Istotnym elementem konstrukcyjnym są rury rezonansowe i komory wzbogacające brzmienie. Modyfikują one barwę dźwięku i pozwalają uzyskać charakterystyczne brzmienie danego instrumentu. Na przykład flet posiada zazwyczaj tylko jedną komorę rezonansową, podczas gdy klarnet ma ich aż trzy.
Systemy klapek i otworów
Mechanizmy klapkowe i otwory palcowe służą do zmieniania wysokości dźwięku poprzez modyfikację długości kolumny powietrza. Im dłuższa kolumna powietrza, tym niższy dźwięk. Na przykład klarnet posiada aż 17 otworów i 6 klap, co pozwala mu na dużą rozpiętość - nawet 4 oktawy.
Techniki gry na instrumentach dętych
Oddech i artykulacja
Gra na instrumencie dętym wymaga bardzo dobrze opanowanej techniki oddechu przeponowego, pozwalającej na precyzyjną kontrolę strumienia powietrza. Istotna jest również artykulacja, czyli sposób wydobywania i łączenia dźwięków. Stosuje się różne rodzaje artykulacji - legato, staccato czy portato.
Barwa i dynamika dźwięku
Muzyk potrafi poprzez odpowiedni sposób dmuchania i nacisk języka zmieniać barwę dźwięku instrumentu. Może wydobyć dźwięk ciepły i aksamitny lub ostry i przenikliwy. Istotna jest również umiejętność operowania szeroką skalą dynamiczną - od cichych, delikatnych fraz po mocne, pełne ekspresji pasaże.
Intonacja i strojenie
Instrumenty dęte wymagają nieustannego strojenia i precyzyjnej intonacji. Nawet niewielkie odchylenia mogą powodować rozstrojenie. Dlatego muzyk musi mieć bardzo wyczulony słuch i umieć korygować intonację "w locie" poprzez modyfikację nacisku ust, oddechu i palców.
Zastosowanie instrumentów dętych drewnianych
Muzyka klasyczna i orkiestrowa
Instrumenty dęte drewniane od wieków są filarem orkiestr symfonicznych. Obój, fagot, flet czy klarnet wnoszą unikatowe barwy do brzmienia całego zespołu. Kompozytorzy chętnie wykorzystywali ich możliwości w solowych koncertach (np. koncert fletowy Mozarta).
Muzyka ludowa i folkowa
Instrumenty dęte są nieodłącznym elementem muzyki ludowej na całym świecie. W Polsce szczególnie popularne są drzewa pasterskie, kojarzone z folklorem góralskim. Ich odmiany - np. fujarki czy sopiłki - można usłyszeć podczas festiwali i przeglądów kapel ludowych.
Jazz i muzyka rozrywkowa
Saksofon na stałe wpisał się w historie jazzu i muzyki rozrywkowej. Jego charakterystyczne, zmysłowe brzmienie stało się wizytówką wielu wykonawców - od Charliego Parkera, przez Clarence'a Clemonsa, po Kenny'ego G. Również klarnet zyskał popularność w jazzie dzięki takim artystom jak Benny Goodman czy Artie Shaw.
Charakterystyka brzmienia instrumentów
Flet poprzeczny i piccolo
Flet poprzeczny ma miękkie, łagodne i nieco eteryczne brzmienie. Dobrze oddaje nastrój sielanki i melancholii. Piccolo, najmniejsza odmiana fletu, ma ostre, przenikliwe brzmienie, kojarzone z radosnym uniesieniem.
Klarnet
Klarnet ma bardzo charakterystyczną, nieco ciemną i aksamitną barwę dźwięku. Jego rozległy rejestr pozwala na szeroką ekspresję - od lirycznych fraz po techniczne popisy.
Fagot i saksofon
Fagot swym głębokim, ciepłym brzmieniem wnosi element stabilności i powagi do orkiestry. Saksofon łączy w sobie zmysłowość i ekspresję, stając się idealnym "głosem" jazzu i muzyki rozrywkowej.
Podsumowanie
Instrumenty dęte drewniane to niezwykle barwna i zróżnicowana grupa. Od stuleci towarzyszą człowiekowi, pozwalając wyrazić emocje i opowiedzieć historie. Każdy z nich ma unikalną budowę i niepowtarzalne brzmienie. Flet łagodny jak westchnienie, klarnet zmysłowy niczym aksamit, saksofon szalony jak jazz. Dzięki pasji i talentowi wykonawców instrumenty te nadal ewoluują, znajdując nowe zastosowania. Choć funkcjonują obok siebie od setek lat, wciąż potrafią nas zaskoczyć i oczarować swoim dźwiękiem.
Tagi
Udostępnij
